rätt fram

rätt¹ [rɛt] (-en; -er) GASTR Gericht n; Gang m

1. (-en; -er) Recht n;

finna ( oder ta) rätt på ausfindig machen, herausfinden;

få rätt recht behalten ( oder bekommen);

ge ngn rätt jdm Recht geben;

göra rätt i att recht daran tun, dass;

göra rätt för sig seinen Verpflichtungen nachkommen; Schulden abzahlen;

ha rätt ein Recht oder Anrecht haben ( till auf Akk);

hålla på sin rätt auf seinem Recht bestehen;

ta 'ut sin rätt sein Recht fordern;

vara i sin fulla rätt ganz im Recht sein;

skipa rätt Recht sprechen

2. JUR Gericht n;

inför högre rätt vor höherer Instanz

3. Adj recht, richtig, wahr; Uhr: umg richtiggehend;

rätte mannen der rechte Mann;

det kan inte vara rätt das kann doch unmöglich stimmen;

det är inte mer än rätt es ist nicht mehr als recht ( oder billig);

du är mig just den rätte! du bist mir der Rechte!;

det är rätt åt dig! geschieht dir recht!;

i rätt(an) tid rechtzeitig, zur rechten Zeit

4. Adv gerade, recht, richtig; ganz, sehr;

rätt och slätt recht und schlecht, schlechtweg;

rätt fram geradeaus;

rätt som gerade als ( oder wie);

rätt som det är jeden Augenblick;

rätt som det var auf einmal, plötzlich, unvermutet;

alldeles rätt ganz recht;

rätt så! ganz recht!;

rätt väl ganz genau, sehr wohl;

rättare sagt vielmehr

vara ärlig; vara rätt fram

(þrá, þrátt), a. stubborn, obstinate (þótt þú sér svá þrár, at þú vilir engis manns ráði hlýða); neut., þrátt as adv., frequently.

* * *

þrá, þrátt, adj. stubborn, obstinate, mostly in a bad sense; þráir ok kappsamir, Ísl. ii. 368; miklu er hann ráðgari ok þrárri á þat sem hann vill fram fara, Fms. vi. 382; en þeir er þrástir vóru á sitt mál vildu berjask, viii. 411, freq. in mod. usage.

2. neut. þrátt as adv., frequently; hvat vit munum tala svá þrátt á kveldum, Fms. vi. 394, viii. 436; finnask þar þrátt rauðir gimsteinar, Stj. 72; þrátt-nefndr, often named, Jb. 446; þrátt ok iðugliga, D. N. i. 195.

B. COMPDS, constantly: þrá-beiting, f. a beating-up to the wind, a naut. term; ef menn beita þrábeiting, Jb. 399. þrá-bænn, adj. begging hard, Stj. 206, Post. þrá-fylginn, adj. persevering, Fas. iii. 195. þrá-girni, f. a contentions spirit, obstinacy, Hým., Fb. iii. 246, Blas. 49, Fms. v. 239, Hkr. ii. 237. þrá-gjarn, adj. obstinate, Akv. 43. þrá-gjarnliga, adv. repeatedly, over and over again, Gkv. 2. 17, 31. þrá-halda, hélt, to hold fast, stick to, Fb. i. 228. þrá-haldr, adj. obstinate, stubborn, Fms. i. 305, Orkn. 34. þrá-kelkinn, adj. (-kelkni, f.), dogged, obstinate, pig-headed. þrá-látr, adj. stubborn, Stj. 449, Fb. ii. 261. þrá-leikr, m. perseverance in, Al. 119. þrá-liga (q. v.), adv. frequently. þrá-ligr (q. v.), adj. frequent, incessant, þrá-lífr, adj. tenacious of life, Ýt. þrá-lyndi, f. stubbornness, Fms. vii. 21, viii. 436, x. 292, 306, Glúm. 358, Fs. 36, 49, Bret. þrá-lyndr, adj. obstinate, stubborn, Finnb. 348, Fms. x. 177, 292, Fs. 166, Stj. 230. þrá-læti, n. = þrályndi, Karl. 540. þrá-mæli, n. a bandying of words, Am. 103. þrá-reip, n. tight, strong ropes, Sól. 77. þrá-rækiligr, adj. obstinate, Róm. 336. þrá-samliga, adv. very frequent, Ísl. ii. 363, Fms. x. 507. þrá-seta, u, f. sitting one out, Fms. viii. 441, Jb. 278. þrá-viðri, n. a constant adverse wind, Norske Saml. v. 159. þrá-yrði, n. = þrámæli, Barl. 125.

C. Þrár, þrá, þrátt, decomposed, stale; þrátt kjöt, þrár fiskr, stale fish; lík-þrár, ‘flesh-rotten,’ leprous.

adj. frisk; bra; tillfredsställd; rätt; i gott skick; okej

adv. bra, väl, fint; som det ska, som sig bör; betydligt; med gott humör; rättvist, med rätt

interj. nåväl!; ja visst!; låt gå!

n. brunn; källa; ursprung; utrymme; hålighet; förråd; schakt; fri del av däcket framför pansartorn

n. väl, bra, gott

v. välla fram, strömma fram; samlas (vatten)

* * *

(gen. sakar, pl. sakar or sakir), f.

1) charge, the offence charged;

sönn sök, a true charge;

gera sakar á hendr sér, to incur charges;

gera sakir við e-n, to do offence or harm to one;

sannr at sök, proved (found) guilty;

gefa e-m (upp) sakir, to remit a charge;

gefa e-m sök (sakar) á e-u, gefa e-m e-t at sök, to make a charge against one;

fœrast undan sökum, to plead not guilty;

vera (bundinn) í sökum við e-n, to have done offence to one (konungr tók stór gjöld af bóndum þeim, er honum þóttu í sökum við sik);

2) suit, action, in court;

eiga sök á e-u, to have a ground for complaint;

ek á sjálfr sök á því, that is my own affair;

sækja e-n sökum, to prosecute one;

svæfa allar sakar, to settle all causes;

fara með sökina, to conduct the suit;

segja fram sök sína, to declare ones suit;

3) effect;

hafa ekki at sök, to effect nothing;

tók Þóroddr þá at vanda um kvámur hans, ok hafði ekki at sök, but to no effect;

4) cause, reason (þótti konungi sakir til, þótt hann hefði eigi komit);

fyrir hverja sök, for the sake of what, why?

fyrir þá (þessa) sök, for that reason, therefore;

af þeim sökum, from that cause (svá lauk þessu, at húsfreyja lézt af þeim sökum);

fyrir e-s sakir or sökum, for the sake of, because of;

fyrir ástar sakir, for love’s sake;

with respect to (skyldi boðit verða sem vegligast, bæði fyrir tilfanga sakir ok fjölmennis);

fyrir mínum sökum, for my sake, for my part;

um sakar þínar, for thy sake;

of time, um nokkurra nátta sakir, for a few nights;

of (um) stundar sakir, for a while;

um sinns sakir, for this once;

um nætr sakir, for one night;

sakir e-s, sökum e-s = fyrir sakir e-s, fyrir sökum e-s.

* * *

f., gen. sakar, dat. sök, and older saku, which occurs on Runic stones; pl. sakar, later sakir; a gen. sing. söku or saku (from saka, u, f.) remains in the compds söku-dólgr, söku-nautr: [Ulf. sakjo = μάχη; A. S. sacu; Engl. sake; Germ. sache; Dan. sag; Swed. sak.]

A. A charge, then the offence charged, guilt, crime, like Lat. crimen; göra sakar á hendr sér, to incur charges, Ld. 44; sannr at sök, guilty, Nj. 87, Grág. i. 75; sök er sönn, a true charge, 294; sakar allar skulu liggja niðri meðal okkar, Grág. i. 362; svæfa sakar, Gm. 15; semr hann dóma ok sakar leggr, Vsp. 64; ef sakar görask þær skal fé bæta, Ísl. ii. 380; bæta sakir þær allar með fé er görzk höfðu í þeim málum, Eg. 98; nú er sagt hvaðan sakar görðusk, Hkv.; veiztú hverjar sakir ek á við konung þenna? … hann hefir drepit föður minn, Fas. ii. 532; þeim megin siglu er menn eigu síðr sakir við menn, Grág. ii. 137; gefa e-m upp sakir, to remit a charge, Ld. 44; or, gefa e-m sakir, id., Fms. x. 326; gefa e-m sök (sakar) á e-u, to make a charge against one, Landn. 145; gefa e-m e-t að sök, id., Fms. i. 37; bera sakar á e-n, to bring a charge against, Hkr. i. 168; eiga sakar við e-n, to have a charge against a person; færask undan sökum, to plead not guilty, Fms. xi. 251; verjask sök, id., Grág. i. 38; lúka sökum með sér, to settle the charges brought by one against the other, 361; líta á sakar úreiðr, Fms. i. 15; vera bundinn í sökum við e-n, to stand committed, Eg. 589, Fms. i. 61.

2. the offence charged; falla í sök, to fall into crime, Sks. 575; fyrir sakir ( for wrongs committed) skyldi niðr falla þriðjungr gjalda, Fms. ix. 227; dauða verðr fyrir sökina, Sks. 575 B; fyrir-gef oss várar sakar ( our trespasses), Hom. 158; fyrir hví var hann píndr, eða hvat sök görði hann? Bs. i. 9.

II. a law phrase, a plaint, suit, action in court; ef hann á sök at sækja, þá er …, Grág. i. 64; sakar-aðili, a plaintiff, Grág. passim; eiga sök í dómi, i. 74; sækjandi ok sakar verjandi, 17; á sá sök er …, he owns the case, i. e. is the right plaintiff, 38; fara með sök, to conduct a suit, 37, Nj. 86; færa fram sök, Grág. i. 83; segja fram sök, 39, 43, Nj. 36, 87, 110, 187; sök fyrnisk, is prescribed, Grág. i. 381; í salti liggr sök ef sækendr duga, see salt; göra tvær sakar ór vígi ok fram hlaupi, ii. 35; hafa sök at sækja, or, hafa sök at verja, i. 37, 76; hafa sök á hendi e-m, 75; hluta sakir, 74, 104; lýsa sakar, 19, Nj. 110; lýsa sök á hönd e-m, 18, 19, 110; selja e-m sök á hendr e-m, at þú mættir hvárki sækja þína sök né annarra, 99; sækja svá sök sína, Grág. i. 75; hafa sök at sækja, etc.; verja sök, 298; eiga sök á e-u, to have a suit against one, of the injured person; hvat hafðir þú til gört áðr?—þat er hann átti enga sök á, what hast thou done?—That for which he had no ground for complaint, i. e. which did not concern him, Nj. 130; eg á sjálfr sök á því, that is my own affair; dómar fara út til saka, the courts are sitting to hear the pleadings, 295; því at eins verðr sökin ( the action) við hann, ef …, 405; bjóða sök á þingi, N. G. L. i. 20; sökin Tyrfings, the case of T., Nj. 100, 101; þriggja þinga sök, a case lasting three sessions, Grág. i. 441, ii. 233; tólf aura, sex aura, merkr, þriggja marka sök, an action for three marks, N. G. L. i. 81, 82, Grág. i. 405, ii. 113; víg-sök, a case of manslaughter; fjörbaugs-sök, skóggangs-sök, a case, action of outlawry, passim; borgit málinu ok svá sökinni, the case and the suit, Nj. 36.

2. spec., persecution; sök eða vörn, Grág. i. 17, (rare, see sókn); at sökum öllum ok svá at vörnum, 104.

3. phrases; hafa ekki at sök, to no effect; hann kvað sér þó þungt, at nokkut mundi at sök hafa, Eb. 53 new Ed.; tók Þóroddr at vanda um kvámur hans, ok hafði ekki (not eigi) at sök, 50 new Ed.; ok hafði ekki vætta at sök, Fms. viii. 18; hann eggjar lið sitt ok hafði gott at sök, Flóv. 44.

III. a ‘sake,’ cause; eru fleiri vinda sakir, are there more causes of the winds? Rb. 440; þótti konungi sakir til þótt hann hefði eigi komit, Fms. xi. 13; hann skal segja hvat at sökum er, what is the reason, cause? Grág. i. 310; sú var sök til þess, at …, Fms. i. 153; brýnar sakar, Al. 7; fyrir hverja sök, for the sake of what? wherefore? Fms. i. 81; af sök nökkurar óvináttu, for the sake of, because of, Hom. 20.

2. adverbial phrases; fyrir sakar (sakir) e-s, for the sake of, because of; fyrir sakir orma, Al. 1; beztr kostr fyrir sakir frænda …, Glúm. 348; er þér þat sjálf-rátt fyrir sakir höfðing-skapar þíns, Nj. 266; fyrir tignar sakir várrar ok lands siðar, 6; fyrir styrks sakar ok megins, Eg. 107; fyrir úrækðar sakar, … fyrir veðrs sakar, K. Þ. K.; fyrir ástar sakir, Nj. 3: leaving out ‘fyrir,’ whereby sakar (acc.) becomes quite a preposition; sakir harma várra, Lv. 67; sakar refsingar ok ástar sakar við hina, Sks. 666 B; sakir þess at hann var ekki skáld, Fb. i. 215; sakir (þess) at hann var gamall, Fas. iii. 260: acc., fyrir þínar sakir, Nj. 140; fyrir várar sakir, Fms. vii. 190; um sakar e-s, id.; um konu sakar, Grág. ii. 62; of óra sök, Skv. 3. 49: temp., um nökkorra nátta sakir, for a few nights, Fms. i. 213; of stundar sakir, for a while, Nj. 139, Al. 99, Fms. xi. 107; um viku sakir, a week’s respite, Eg.; um hríðar sakar, a while, Mar., Al. 83; gefa mat um máls sakir, for one meal, Vm. 16; um sinn sakir, for this once, Ld. 184, 196, 310, Þórð. 36 new Ed.:—dat. plur. sökum, placed after a genitive, in which case even indeclinable fem. nouns for the sake of euphony assume a final s; af hennar sökum, for her sake, Ver. 44; af frændsemis sökum, Grág. ii. 72; af hræsnis sökum, Hom. 23; at sinn sakum, for this once, Sks. 483 B; fyrir þeim sökum, on that account, Grág. i. 48; fyrir veðrs sökum, K. Þ. K.; fyrir aldrs sökum, for old sake, Fms. xi. 50; fyrir veilendi sökum, Grág. i. 41; fyrir fáfræðis sökum ok úgá, Bs. i. 137; fyrir mínum sökum, for my sake, Þorst. St. 54; at hann mundi eigi mega vera einn konungr fyrir Áka sökum, Fms. xi. 46; sökum snjóvar, Lv. 25; fylgir þar enn sökum þess því goðorði alþingis-helgun, Landn. 336 (Append.), and passim.

B. COMPDS: sakaraðili, sakaráberi, sakabætr, sakadólgr, sakareyrir, sakarferli, sakafullr, sakargipt, sakalauss, sakamaðr, sakarspell, sakarstaðr, sakartaka, sakartökuváttr, sakartökuvætti, sakarvandræði, sakarvörn.

[fɪ:rɪr̬]

I praep

1. (D)

1) перед ( место)

2) за, до

3) из-за, от, по причине

4)

2. (A)

1) перед ( направление)

2) до ( о времени)

3) для

4) за

5) за, вместо

6)

II adv

1. lede, modvilje, væmmelse

1. lede, føre i en vis retning (ofte med 'bort, fram, in, ner, upp, ut')

2. lede, styre, være chef for

3. føre (i en konkurrence)

4. lede om varme, elektricitet m.m.

1. bøje et led

leta [˅leːta] suchen;

leta i fickorna auch in den Taschen kramen;

leta 'fram hervorsuchen, auskramen;

leta i'genom durch'suchen, durchstöbern;

leta i'genom ett område efter ngt ein Gebiet nach etwas absuchen;

leta rätt på ausfindig machen;

leta 'upp aufsuchen; finden;

leta 'ut aussuchen, auswählen;

leta sig 'fram sich vorwärts tasten

[je:r]

gav gett (el.1givit) ge(!) (el.1giv! giva)

verb

давать

[²t'es:tar]

testade testat testa(!)

verb

испытывать

1. spørge sig

1. følge

2. gå/køre sammen, ledsage

3. gå/køre langs med noget

4. følge med i, observere

5. følge (et råd, loven m.m.), gøre som andre, efterkomme, adlyde

1. lede, modvilje, væmmelse

1. lede, føre

2. lede, styre, være chef for

3. føre (i en konkurrence)

4. lede om varme, elektricitet m.m.

1. lede, søge

jaga bort

* * *

bevisade sitt påstående (visade att han hade rätt, lade fram bevis för att styrka sitt påstående)

1. spørge sig

1. følge (ofte med 'efter')

2. gå/køre sammen, ledsage

3. gå/køre langs med noget

4. følge med i, observere

5. følge (et råd, loven m.m.), gøre som andre, efterkomme, adlyde

1. lede, søge

1. v/t finden

2. v/i den Weg finden, sich zurechtfinden

3. mit Partikel: hitta 'dit hinfinden;

hitta 'fram sich durchfinden;

hitta 'hem heimfinden, (den Weg) zurückfinden;

hitta 'hit herfinden;

hitta 'in hineinfinden;

hitta 'på ausdenken, ersinnen, ausfindig machen, erfinden;

hitta 'på att … auf die Idee kommen zu …;

vad ska vi hitta 'på (att göra)? was fangen wir an?;

hitta 'rätt sich zurechtfinden;

hitta till'baka zurückfinden